Wypalenie zawodowe – jak je rozpoznać?
Według ICD-11 wypalenie zawodowe wynika z przewlekłego stresu w pracy, który nie został skutecznie opanowany. Charakteryzuje się trzema wymiarami:
- uczuciem wyczerpania lub braku energii;
- wzrostem dystansu psychicznego wobec pracy lub negatywnymi uczuciami i cynizmem wobec pracy;
- poczuciem nieskuteczności i braku osiągnięć.
Dodatkowo mogą pojawić się też objawy somatyczne w postaci bólów głowy, brzucha, ogólnego osłabienia czy wyraźnego spadku energii.
Nie mylmy jednak wypalenia, czyli poważnego problemu zdrowotnego ze zwykłą niechęcią wstania na daily o dziewiątej rano 😉
O wypaleniu zawodowym mówimy w przypadku osób ze stale obniżonym nastrojem, niskim poziomem energii, niemożnością odczucia satysfakcji ze swojej pracy. Często problemy zawodowe takich osób wpływają również negatywnie na inne obszary ich życia np. częste kłótnie, agresywne reakcje wobec bliskich, ograniczenie kontaktów towarzyskich.
Na koniec tego fragmentu warto zaznaczyć, iż wypalenie zawodowe może dotyczyć każdego, bez względu na jego wiek, płeć czy staż pracy. Objawy wypalenia można odczuwać niestety już w pierwszym roku pracy.
Dlaczego na wypalenie zawodowe szczególnie narażeni są programiści?
Po pierwsze do wypalenia zawodowego przyczynia się crunch, który w wielu firmach trwa zdecydowanie dłużej niż powinien. Im dłużej jesteśmy w napięciu tym większa szansa, że eustres (pozytywny, motywujący stres) zamieni się w dystres (negatywny, przeciążający stres). Dodatkowo niemal wszystkie firmy zatrudniające profesjonalistów IT nastwione są na wyniki, najlepiej szybkie i od razu bezbłędne. Ciągłe oczekiwanie na natychmiastowe rezultaty połączone ze świadomością, że nasze starania nie mają znaczenia, również szybko doprowadzają do przeciążenia.
Wiele osób wyobraża sobie pracę programistów w idyllicznych warunkach domowych bez kontaktu z innymi ludźmi – nic bardziej mylnego! Klienci zmieniający co chwilę swoje oczekiwania wobec końcowego produktu i przełożeni stawiający wymagania przekraczające możliwości programisty to niestety codzienność dla wielu profesjonalistów IT. Zawód programisty związany jest z licznymi kontaktami międzyludzkimi, często pełnymi napięć i nieporozumień.
Oprócz stresogennego czynnika ludzkiego, warto wspomnieć o widmie wyskoczenia nieprzewidzianych błędów w kodzie już po jego wypuszczeniu, które wisi nawet nad najlepszymi profesjonalistami, a których naprawa trwa po godzinach.
Do wypalenia prowadzić mogą także ciągłe zmiany technologiczne. Programiści zmuszeni są do śledzenia rozwoju technologii oraz stałej nauki, trwając w przekonaniu, że nigdy nie nastąpi moment w którym będą wiedzieć „wystarczająco dużo”.
Wypalenie zawodowe wśród programistów staje się coraz poważniejszym zagrożeniem, o czym świadczyć mogą wyniki ankiety z 2023. Aż 62% profesjonalistów IT zgłosiło poczucie wycieńczenia psychicznego oraz fizycznego z powodu pracy, 51% nie czuje spełnienia i satysfakcji z wykonywanej pracy, a 42% programistów rozważa rzucenie swojej obecnej posady.
Także w Polsce zostały przeprowadzone badania na temat wypalenia zawodowego w branży IT.
Aż 70,6% (1205 badanych) zauważa u siebie wypalenie zawodowe.
Prawie 1/3 badanych oceniła swój stan zdrowia psychicznego jako słaby, kolejna 1/3 jako pogorszony. 32,6% (556 badanych) w ostatnim czasie nie czuje satysfakcji z wykonywanej pracy lub czuje jej ogólny brak.
Wypalenie zawodowe – jak przeciwdziałać?
Przede wszystkim warto działać zawczasu! Można to zrobić poprzez następujące sposoby:
Dobra organizacja pracy – dla każdego będzie oznaczała trochę coś innego, jednak najważniejsze jest abyśmy planowali i wykonywali zadania efektywnie. Możemy to osiągnąć dzięki automatyzacji niektórych tasków, ograniczeniu dystraktorów, czy wyznaczaniu jasnych celów na wybrany dzień.
Work/life balance – jedna z najważniejszych rzeczy o którą powinniśmy dbać bez względu na wykonywany zawód, szczególnie jeśli pracujemy online. W pracy powinniśmy skupiać się na pracy, a w czasie wolnym starać się o niej w ogóle nie myśleć. Dzięki temu będziemy w stanie skupić się na naszym rozwoju, hobby i relacjach z bliskimi, co również przełoży się na większe skupienie i satysfakcję z naszego życia zawodowego.
Nauczyć się odpoczywać – wbrew pozorom to nie takie łatwe! Dobry odpoczynek, bez martwienia się i myślenia o pracy jest prawdziwą sztuką. Przede wszystkim musimy pozwolić sobie na odpoczynek, bez żadnych wyrzutów. Prawdziwym odpoczynkiem nie będzie posprzątanie całego mieszkania czy przebiegnięcie maratonu. Potrzebny jest nam relaks, a nie maksymalizowanie produktywności. Pamiętajmy też, aby zapewniać sobie wolny czas nie tylko po pracy, ale też jeździć na dłuższe wyjazdy, odrywające nas od codzienności.
Nie ma jednego magicznego sposobu na odpoczynek – powinniśmy próbować różnych form spędzania wolnego czasu. Dla niektórych wyciszające będzie czytanie książek, dla innych spacer. Warto jednak w tym czasie odpocząć od ekranów, które już i tak stale towarzyszą nam w pracy. Pozwoli to nie tylko na odpoczynek oczom, ale też i naszemu mózgowi, który w końcu odpocznie od masy bodźców.
Relacje interpersonalne – wsparcie bliskich również będzie bardzo przydatne nie tylko w profilaktyce, ale też już w trakcie pojawiania się objawów wypalenia zawodowego. Zwierzenie się komuś ze swoich odczuć może poskutkować uzyskaniem wsparcia , dobrych rad oraz motywacją do szybszego podjęcia kroków w celu poprawy swojej sytuacji zawodowej. Niestety w Polsce dalej panuje przekonanie o tym, że szukanie wsparcia i bliskości jest „niemęskie”, jednak jak najbardziej, także mężczyźni powinni pozwalać sobie na uzyskanie takiej formy pomocy.
Ćwicz umiejętności miękkie – także w branży IT są one bardzo przydatne. Szczególnie ważna jest tutaj asertywność, czyli zdolność do kulturalnego, ale stałego przestrzegania swoich granic. Wypalenie często wynika z brania na siebie zbyt wielu tasków lub zgadzania się na wykonanie projektu w zbyt krótkim czasie. Aby unikać takich sytuacji, warto pracować nad umiejętnością odmowy wykonania zadania przekraczającego nasze możliwości bez poczucia winy lub agresywnego wydźwięku.
Niestety nie zawsze jesteśmy w stanie uchronić się przed wypaleniem zawodowym. Jeśli my, współpracownicy lub nasi bliscy zaobserwują u nas objawy wypalenia (np. obniżony nastrój, bezsenność, brak energii i apetytu) warto sięgnąć po pomoc profesjonalisty tj. psychologa lub psychoterapeuty. Często już pierwsze spotkania terapeutyczne pozwolą nam na zauważenie toksycznych mechanizmów oraz opracowanie strategii jak z powrotem nawiązać zdrową relację z pracą. Warto przy tym zapewnić sobie dużo odpoczynku – z powodu objawów wypalenia można wziąć w pracy L4.
Na koniec zachęcam do przyjrzenia się swojej relacji z pracą – czy daje nam ona satysfakcję? Jakie uczucia najczęściej w nas budzi? Czy jest coś co szczególnie nam w niej przeszkadza i jak możemy to zmienić? Często już sama refleksja może nam pomóc w walce z wypaleniem zawodowym.
